IJslandse delicatessen - iets voor jou?

‘Aim for the eye’…

Ze zeggen wel eens “vroeger was alles beter”. Ik denk dat je deze uitspraak heroverweegt als je ziet wat er vroeger op IJsland gegeten werd. Door de ruige omstandigheden waarin geleefd werd was er haast niets voor handen. Bijvoorbeeld: graan groeide niet op het land, werd geïmporteerd en was dus onbetaalbaar. De weinige middelen die ze hadden werden goed benut. (bijna) Alles werd dus gegeten en gebruikt. Zo is onder andere het eten van de schapenkop ontstaan. Het was immers een doodzonde eten weg te gooien!

De ‘Svid’ is een halve schapenkop waar, behalve de hersenen en vacht, alles op en aan zit. Een ware IJslandse delicatesse die je vooral in januari en februari zult tegenkomen tijdens de Thorrablot. Veel IJslanders zullen je zeggen dat het oog het lekkerst is. Ik sla even over, wat jij?

Ice, ice, baby…

Het maakt niet uit of het nu -20 of +20 graden Celsius is op IJsland. IJs wordt altijd gegeten. In bijna elk dorp vind je een ijssalon. Vaak dichtbij het zwembad, wat je ook in ieder dorp kunt vinden. Wat is er nu lekkerder dan na het zwemmen een ijsje halen? Softijs is favoriet op IJsland, maar daar moet een dip op. Meestal zit er wel iets van chocolade in je dip. Of je dip bestaat uit vloeibare chocolade waarna er mini-snoepjes over je uithardende chocoladedip gestrooid worden. Ben je geen fan van een hoorntje? Wat denk je dan van een ijsbeker vol met fruit, snoep, chocolade… en natuurlijk ijs! Het is een IJslandse versie van de Swirl. Dit is me een feest… Ik ben zelf dól op softijs, maar wel iets minder bij -20 ben ik bang....

Iemand een lekkere stokvis bij de soep?

Je hebt net gelezen dat graan geïmporteerd werd, zeker tot de 19e eeuw. Het graan moest vanuit Denemarken komen waardoor de meeste IJslanders dit luxe goed niet konden betalen. Jij en ik zijn gewend brood bij onze maaltijd te krijgen. IJslanders hebben brood jarenlang vervangen voor gedroogde stokvis. Hoewel je dit tegenwoordig niet zo snel meer zult tegenkomen is stokvis één van de meest traditionele gerechten. Het drogen van gerechten is immers de meest gebruikte techniek om voedsel lang te kunnen bewaren.

Tomaten kweken in je groentetuin? Think again…

Vroeger viel er weinig te verbouwen op het ruige IJslandse landschap. Tegenwoordig zijn er veel kassen te vinden, die draaien op de energie die op IJsland gewonnen wordt uit de grond. In het kassencomplex van Fridheimar, één van de bekendste van IJsland, kun je het hele jaar door tomaten eten. Verser en lekkerder krijg je het niet. Je vindt het complex midden in het Golden Circle gebied, ideaal dus om een bezoek te combineren!

Het complex heeft een enorme voorraad geothermisch water, wat warmte aan de kassen levert. Het boorgat ligt op 200 meter van de kassen. Het water hiervan is ongeveer 95 graden Celsius en er is maar liefst 100.000 ton water per jaar nodig!

Doe mij maar een Flatkaka

Flatkökur zijn traditionele IJslandse ‘flatbreads’. In enkelvoud heet het Flatkaka. Waar het brood voorheen uitsluitend gemaakt werd van rogge en water wordt er tegenwoordig tarwemeel aan toegevoegd. Omdat er geen middelen in zitten om het brood te laten rijzen blijft het plat brood en is het vaak vrij compact in plaats van luchtig. Hoe je het eet? Simpel, met een beetje boter en een plakje Hangikjöt (gerookte lam). Niet zo’n fan van lamsvlees? Probeer ze dan met kaas, paté (Kæfa) of gerookte zalm. Smullen gegarandeerd!

Tip: de Flatkaka geeft je bergen energie, zeker in combinatie met lamsvlees, en is dé snack tijdens het hiken.

Iedereen kent het wel: Skyr

De Vikingen die zich vestigden in IJsland namen ieder hun eigen culinaire tradities mee van ’thuis’. Waar Skyr vrijwel verdwenen is in Scandinavië, bloeit het product in IJsland. En tegenwoordig zelfs in de supermarkten in het buitenland, zoals bij ons hier in Nederland. Skyr lijkt op yoghurt maar is in feite geclassificeerd als kaas. Het (overigens heerlijke) product wordt gemaakt door afgeroomde melk te scheiden van room. De melk wordt gepasteuriseerd en levende culturen van eerdere partijen Skyr worden toegevoegd. Zodra het product is ingedikt wordt het gefilterd en vervolgens worden de smaken toegevoegd. Traditioneel is dit vanille of bessen. Tegenwoordig is er ook mango, kokosnoot en drop te vinden.

Je maakt mij wel blij met een bakje Skyr, mijn favoriet is bessen!

Persoonlijk favoriet: Kleinur

Ik verlaat IJsland niet voordat ik een zak Kleinur heb gekocht. Hoewel het vaak niet bij één zak blijft, omdat hij meestal al verorbert is voordat ik überhaupt weer terug vlieg. Eigenlijk zijn Kleinur een soort gedraaide donuts. Hoewel de textuur een stuk zwaarder is dan die van een donut, is dit gefrituurde hapje al zeker 2 eeuwen populair onder de bevolking. Je kunt ze in bijna iedere supermarkt, winkel of benzinepomp kopen. Kom je binnenkort niet op IJsland? Probeer ze dan zelf te maken met dit recept.

Sterke maag? Probeer Slátur

Eéntje in de categorie, sla maar over… Slátur, Blódmör of Lifrarpylsa. Het komt allemaal redelijk op hetzelfde neer: een pudding of worst gemaakt van bloed en “restjes” schaap. Bij de Blódmör wordt er bloed gebruikt, bij de Lifrarpylsa is het lever (vergelijkbaar met Haggis). Hoe dan ook, niet iets waar het water mij in de mond van loopt. De worst is populair op IJsland en wordt zowel warm als koud gegeten, op brood of met aardappelen.

Interessante mix; drop & chocolade

Misschien zijn de meningen verdeeld, maar het is best leuk om tijdens je vakantie een buitenlandse supermarkt in te lopen. Vaak verbaas je je over de verschillen die we hebben. Dit is op IJsland natuurlijk niet anders, met name op de afdeling snoep. Bij het softijsje heb je al kunnen lezen dat IJslanders dol zijn op chocolade. Maar een ander snoepje wat hoog op de lijst staat is drop. En dan met name in combinatie mét chocolade. Ik zeg eerlijk, de combinatie vind ik lekker, maar lang niet bij elk snoepje. Als je door de supermarkt loopt en je spot een zwart/wit gestreept zakje met ‘bingo-dropballen’, dan heb je mijn favoriet te pakken! Het is simpel, you either love it or you hate it… In mijn familie ben ik de enige die het ‘loved’, zegt genoeg hè.

Tegenwoordig gaat het zelfs verder dan de snoepafdeling… er bestaat dropzout, dropkaas en dropsaus voor je lamsvlees.

De obsessie -want zo kun je het wel noemen- begon enkele eeuwen geleden toen zoethout, geïntroduceerd door Scandinaviërs in IJsland, werd gebruikt als zoetstof. IJslanders hadden geen honing en geen suiker, dus in plaats daarvan werd deze wortel gebruikt om de zoetekauwen tevreden te stellen. Het zou daarnaast ook helpen bij verkoudheid, dus ging het als warme broodjes over de toonbank van de apothekers in de vorm van siropen en tabletten.

Geothermisch broodje bij je Plokkfiskur?

Roggebrood is iets wat veel gegeten wordt op IJsland. Het donkere, zoetige brood heeft geen korst en is vrij stevig. Een manier om ‘Rugbrauð’ te maken is vlakbij een hotspring. Je graaft de pan in nabij een hotspring en na een nachtje bakken heb jij je verse, geothermische broodje. Klaargemaakt op deze manier wordt het ook wel Hverabraud genoemd. Rugbraud is het beste te matchen met vis. Met in het bijzonder een bord Plokkfiskur. Dit laatste is een eenvoudige visstoofpot. Meestal bestaat het uit een mix van witte vis, aardappelen, uien, meel, melk en kruiden. Maar ook op IJsland maken ze “hippe” variaties op traditionele gerechten. Je kunt ze tegenwoordig gemakkelijk krijgen met bieslook, curry, kaas of bearnaisesaus.

Bekijk hieronder de video hoe het broodbakken in zijn werk gaat:

Ein Með öllu…

Je bent niet op IJsland geweest als je geen Pylsa (hotdog) op hebt. Het is niet moeilijk om te bestellen, je kunt ze vrijwel overal krijgen en je zegt simpelweg ‘ein með öllu’, één met alles! Wat alles inhoudt? Je hotdog (een mix van lams-, varkens-, en rundvlees) wordt getopt met rauwe uien, gefrituurde uitjes, ketchup, zoete mosterd en romige remoulade saus. Het meest bekende hotdogstandje is te vinden in Reykjavik. Meestal staat er een flinke rij, dus je moet er wel wat voor over hebben!

Afzakkertje; Brennivin

De IJslandse sterke drank (37,5% aclohol) Brennivín, wordt als nationale drank beschouwd. Het wordt volgens IJslands recept gemaakt van gefermenteerde aardappelpulp en met karwijzaad en engelwortel op smaak gebracht. Na het opheffen van de drooglegging in 1935 kwam de drank op de markt. Het label van de fles is zwart gekleurd, hiermee hoopten ze destijds (tevergeefs) dat de drank minder aantrekkelijk was om te kopen. Het plan faalde en het label zorgde er juist voor, samen met de uitgesproken smaak, dat Brennivín ook wel svarti dauði (zwarte dood) werd genoemd. Oorspronkelijk stonden de letters ÁTVR (Áfengis- og tóbaksverslun ríkisins, ofwel “drank- en tabakshandel van de staat”) binnen de cirkel op het etiket. Tegenwoordig is het de contour van de kaart van IJsland.

Kjötsúpa

Er zijn geen twee recepten hetzelfde van de IJslandse Kjötsúpa. Elk huishouden heeft zijn eigen recept. Het is daarom erg lastig een recept te maken voor deze traditionele lamstoofpot/soep. Onderstaand recept bevat de ingrediënten die er ten minste (!) in horen omdat die het zo authentiek maken. We raden je aan dit aan te houden voor je eerste poging, vind je het lekker? Dan kan je zoveel variëren als je maar wil. Op deze manier maak je je eigen recept voor IJslandse Kjötsúpa.

Recept voor 4 tot 6 personen
Kooktijd: ca. 60 minuten
Voorbereiding: ca. 10-15 minuten

Ingrediënten

– 1,5 liter water (indien je geen soep maar een stoofpot wil maken gebruik je minder water)
– 1 kleine of 1/5 grote ui
– 2 wortelen
– 1/5 kleine koolraap
– 1 prei
– 500 gram lamsvlees
– 100 gram witte kool
– 1/5 dl rijst
– Bloemkool, verdeeld in kleine roosjes (naar smaak toevoegen)
– Aardappelen (naar smaak toevoegen in kleine blokjes)

Ingrediënten

– 1,5 liter water (indien je geen soep maar een stoofpot wil maken gebruik je minder water)
– 1 kleine of 1/5 grote ui
– 2 wortelen
– 1/5 kleine koolraap
– 1 prei
– 500 gram lamsvlees
– 100 gram witte kool
– 1/5 dl rijst
– Bloemkool, verdeeld in kleine roosjes (naar smaak toevoegen)
– Aardappelen (naar smaak toevoegen in kleine blokjes)

Bereiding

– Breng een pan met water aan de kook
– Spoel het vlees af met koud water en stop in de pan
– Verlaag het hoge vuur naar medium hoog vuur
– Kook het vlees voor 2-3 minuten in kokend water
– Schuim het water af en voeg het zout toe
– Laat dit koken voor ongeveer 30 minuten
– Voeg hierna de rijst toe, kook op laag vuur voor 10 minuten
– Nu voeg je alle groenten die je gebruikt in 1 keer toe
– Kook dit voor 20 minuten
– Breng op smaak met zout en peper indien noodzakelijk
– Voordat je het serveert nog even het vet bovenop verwijderen

Tip: Bewaar vooral wat voor de volgende dag, het wordt alleen maar lekkerder!